1- معدنکاری و LCA

LCA مخفف Life Cycle Assessment یا ارزیابی چرخه (دوره) حیات می­باشد و منظور از LCA یا ارزیابی چرخه حیات، ارزیابی تبعات ناشی از تولید یک محصول بر محیط زیست، اقتصاد و شرایط جامعه در طول دوره‌­هایی است که باید طی شود تا این محصول نهایی تولید گردد. ارزیابی چرخه/دوره­‌های تولید یک محصول نهایی بر محیط زیست، اقتصاد و جامعه غیر متغیر (ثابت و دائمی)، جامع، منطقه‌­ای/جهانی و کمی است، اما در عین حال برای ارزیابی چرخه تولید یک محصول مثل فلز/کانی در معدن باید محدوده و مرزی قائل گردید. این محدوده‌­ها عبارتند از :

1- Cradle to Gate که مصداق زگهواره تا گور کانی بجو است که دوره گهواره یا نوزادی پی جویی معدن، نوجوانی معادل مرحله/ دوره اکتشاف، جوانی آماده‌سازی در معادن، میان سالی شامل استخراج، فرآوری مواد معدنی و بسته به نوع فلز/کانی، تکنیک‌­های استحصال و متالورژیکی مانند پیرومتالورژی یا هیدرومتالورژی (لیچینک) را در بر می‌­گیرد تا محصول نهایی تولید شود. تولید محصول نهایی معادل دوران کهنسالی بشر است که شخص از حاصل زحمات خود استفاده خواهد کرد. دوره/ دامنه فعالیت‌­های معدنکاری شامل پی­جویی (Cradle) تا تولید محصول نهایی و فروش محصول نهایی معدن در درب خروجی معدن (Gate) در قبال دریافت ارز رایج می­‌شود.

2- دومین محدوده یا مرز ارزیابی را Cradle to Grave می‌­نامند که شامل ارزیابی تبعات از مرحله پی جوی (Cradle) تا زمانی است که فلز/ کانی غیر قابل استفاده می‌­شود (Grave). به عبارتی فلز چه به صورت انفرادی یا ترکیبی به دلیل از دست دادن خواص شیمیایی، فیزیکی و مکانیکی قادر به ایفای نقش خود نیست و قابلیت بازیابی هم ندارد، چون حیات ندارد (منقرض گریده و برای جلوگیری از آسیب رساندن به محیط زیست و جامعه دفن یا دمپ “Grave” می­‌شود).

3- Gate to Gate LCA شامل ارزیابی تبعات عملیاتی می‌­شود که پس از خروج محصول نهایی معدن (فلز/کانی) در معدن بر روی فلز یا کانی انجام می­گیرد تا یک محصول مصنوعی (صنعتی) جدید تولید گردد.

4- Gate to Grave LCA که این نوع ارزیابی شامل تحلیل کمی از تبعات دوره­ای است که فلز در معدن تولید و تا زمانی که غیر قابل استفاده می­گردد و باید دفن یا دمپ (Grave) شود تا بر محیط زیست، جامعه و اقتصاد اثر منفی نگذارد.

2- کاربرد LCA

LCA یک ابزار مهمی است که در اختیار تصمیم گیرنده­‌گان شرکت‌­های معدنی قرار می­‌­گیرد تا محصول نهایی خود را با کیفیت بهتری تولید کنند و در بهبود محیط زیست، اقتصاد و شرایط اجتماعی جامعه (منطقه، ملی و بین­المللی) نقش مثبتی ایفا کنند. کمیت و کیفیت ارزیابی چرخه حیات معدن به عواملی چون نوع فلز/کانی، آماده­سازی، روش استخراج، روش فرآوری و متالورژیکی، موقعیت جغرافیایی، میزان مصرف انرژی برای تولید محصول نهایی و منبع انرژی بستگی دارد. مطالعات محققین نشان می‌­دهد که بهترین دوره (چرخه) از معدن دوره پی­جویی است و همانند قابل اغماض بودن رفتار و گفتار بچه از نگاه یک شخص میان­سال می­باشد و بدترین دوره، دوران آماده­سازی، استخراج و فرآوری می­باشند. از میان فلزات بیشترین تاثیر بر محیط زیست را تولید طلا سپس روی و بعد آلومینیوم و آهن دارند.

3- سطح ارزیابی LCA

ارزیابی LCA در سه سطح به شرح ذیل انجام می‌­گیرد:

الف- ارزیابی تفهیمی LCA (Conceptual LCA): اولین گزارش از ارزیابی LCA محسوب می‌­شود که در این گزارش ارزیابی از چند مرحله (فعالیت) معدنکاری بر اساس تاثیرگذاری این مراحل برای بخش‌­هایی از محیط زیست انجام می­‌گیرد که هنوز امکان اصلاح مراحل بعدی و کاهش تاثیرگذاری منفی آن مراحل بر محیط زیست وجود دارد. ارزیابی کیفی و به تجربه فرد یا سازمان تهیه کننده ارزیابی وابسته است.

ب- ارزیابی جامع LCA (Comprehensive LCA) : این ارزیابی بر اساس داده‌­های عمومی است که نشان می­‌دهد اولا برای تولید محصول نهای چه مراحلی باید طی شود، ثانیا بر اساس داده‌­ها هر چرخه یا دوره از فعالیت­ها چه تاثیراتی بر محیط زیست خواهند داشت. نتایج هر دوره باید شفاف و ساده­‌سازی گردد تا تصمیم گیرندگان با قابلیت اعتماد بالا اقدام به تصمیم مقتضی برای مرحله بعدی شوند.

ج- ارزیابی تفضیلی LCA (Detailed LCA) : در این ارزیابی بطور کامل و در جزییات تاثیر هر چرخه بر محیط زیست بطور کمی ( با اعداد و ارقام) به منظور افزایش کیفی محصول نهایی معدن و کمینه کردن آثار منفی زیست محیطی ناشی از تولید مورد بحث قرار خواهند گرفت. سازمان بین‌المللی ­استاندارد که اختصارا ISO (International Organization for Standardization) نامیده می‌­شود، دستورالعمل‌های ISO 14041، ISO 14042، ISO 14043 و ISO 14044 مرتبط با اندازه­‌گیری تبعات چرخه حیات معدن بر محیط زیست را صادر نموده است.